alaş han ne demek?

Alaş Han (Kazakça: Алаша хан veya Алаш хан)- Kazak mitolojisinde söylencesel hakan. Alaşa Han da denilir. Alaş boyunun kurucusu ve Kazakların atası olarak kabul edilir. Diğer Türk boylarınca da büyük saygı gösterilir. İslamiyet öncesi Türklerin savaşırken Alaş! Alaş! diye bağırdıkları bilinmektedir. Alaş Han’ın oğlunun adı Kazak Han’dır. Türbesi (Alaşa Han Kümbeti) Kazaklarda kutsal bir ziyaret olarak kabul edilir.¹

Alaş Han hakkında birçok rivayet vardır. Bunlardan en çok bilineni, yüzlerce yıl evvel otuz iki kabileye hakim olan Arıstan Han ile ilgilidir. Bu han savaşta esir düşmüş güzel bir kıza aşık olur ve evlenir. Ondan vücudu alaca renkli bir çocuğu olduğu için bunu kötü bir durum olarak algılar. Oğlunu Sirderya nehrine bırakır ve çocuğu olmayan bir balıkçı bulup evlat edinir. Bedeninin alaca olmasından dolayı ona "Alaş" (ya da Alaşa) adını verirler.² Bu çocuk çok kahraman ve cesur olur, ünü çok kısa bir zamanda her yere yayılır. Bunu duyan Arıstan Han, oğlu Alaş'a üç yüz adam verir. Bu üç yüz kişiyle dolaşan Alaş, çevresindeki halkları emri altına alarak güçlenir ve Kazaklar onun soyundan türer. Alaş kagan (Alaş han) — Türkistan halkının hafızasında “Altı Alaş”ı (altı büyük Türk topluluğunu) oluşturan tayfaların atası olarak bilinir.³ Kazak soyağacında Alaş hanın Deşti Kıpçak (Kuman Bozkırı) ve Türkistan halkının atası olduğu görülür.⁴ Alaş hanın adı Kazak Türklerinin kökü olarak beyan edildiği en eski kaynaklarda rastlanır. Ayrıca bazı eski kaynaklarda “Alaş” etnoniminin menşei bu Alaş han adıyla bağlantılıdır. Onun adı 9. asırda “Korkut Ata” (Dede Korkut) destanında geçmektedir. Alaş han — bahadır, büyük bey, Türk ulusunun lideri. Alaş han — göçmen Türkleri birleştirip , geniş Alaş (Kazak) memleketini kuran ulu lider olarak bilinir. Ebulgazi Şeceresinde Alaş hanın ecdadı Kök han (Gök han) olduğu, nesillerinden birinin adı Kara han, onun torunu — Türkler arasında en kalabalık Türk topluluğu olan Oğuzların atası — Oğuz Han olarak adlandırıldığ belirtilmektedir. Raşidüdin ve Ebulgazi Alaş hanın yaşadığı yer olarak — Deşti Kıpçak'ın merkezi olarak gösterilir.'' Bu tarihi kaynaklar halk ağzındaki Alaş han karargahının Ulutağ dolayı olduğu sonucuna ulaşılımaktadır. Ulutağ'daki Alaş han karargahı manasında “Alaş han ordası” adlandırılan büyük korunaklı sarayın kalıntısı (Jañgabıl akarsuyu boyunda) ve Karakeñgir akarsuyunun yakasındaki “Alaşa han kümbeti” adlandırılmış 10-11 asırlarda kurulan imari yapı günümüze kadar kalmıştır.⁵⁶

Etimoloji

(Al) kökünden türemiştir. Alan (ülkeler ele geçiren) demektir. Kazakçada ulus (millet, kavim) demektir ve Kazaklarda Altı Alaş bulunur. Alaş kelimesinin gerçek anlamı Eski Türkçe bir kelime olup — bir soydan gelen kardeşler, soydaşlar⁷ demektir.

Kaynakça

• Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0)
• Qazaqtıñ etnografiyalık kategoriyalar, ugımdar men atavlarının dastürli jüynesi. Ansiklopedi. - Almatı: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2
• Aybın. Ansiklopedi. / Baş redaktör. B.Ö.Jakıp. - Almatı: «Kazak ansiklopedisi», 2011. - 880 bet. ISBN 9965-893-73-Х

Dipnotlar

Orijinal kaynak: alaş han. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ↩

2. ↩

3. Qazaqtıñ etnografiyalık kategoriyalar, ugımdar men atavlarınıñ jüyesi. Ansiklopedi. - Almatı: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2 ↩

4. Aybın. Ansiklopedisi. / Baş redaktör. B.Ö. Jakıp. - Almatı: «Kazak Ansiklopedisi», 2011. - 880 sayfa.ISBN 9965-893-73-Х ↩

5. Karagandı. Karagandı oblısı: Ansiklopedisi. - Almatı: Atamura, 2006. ІSBN 9965-34-515-5 ↩

6. "Kazak Ansiklopedisi" ↩

7. ↩

Kategoriler